آموزش کاشت و پرورش درخت نان یا برد فروت

خاکی که درخت نان در آن رشد می کند باید شور و از نوع مرجانی ماسه ای باشد. با توجه به این ویژگی های آب و هوایی، عموما درختان نان را می توان در کشورهای جنوب شرق آسیا، جزیره های اقیانوس پاسیفیک، بادپناه و همچنین جزایر بادگیر کارائیب مشاهده نمود. علت نامگذاری این درخت هم جالب است. از آنجایی که این درخت دارای بافت میوه ای پخته و نرم به مانند نان است نام آن را درخت نان نهادند.

از ویژگی های این درخت می توان به شیرابه های چسبناکش اشاره کرد که در تمام قسمت های این درخت وجود دارد و از آن شیرابه ها به عنوان چسب استفاده می کنند. این درخت میوه های گوناگونی تولید می کند که یکی از ارقام آن دارای میوه های بدون دانه است. این نوع میوه ها عموما جنبه ی خوراکی دارند. در حال حاضر این میوه در تمام اقیانوسیه و مناطق حاره انتشار یافته است. 

علاوه بر این، نوع دیگری از این درخت، بومی کشور هند می باشد و در مناطق حاره ای این کشور اعم از بنگال، دکان و بیهار نیز رشد می کند و منتشر شده است. حال اگر تمایل دارید اطلاعات خود را در مورد نحوه ی نگهداری، رشد، تکثیر، پرورش و خواص درخت نان افزایش دهید می توانید با ما در ادامه ی مطلب همراه باشید.

ویژگی های میوه درخت نان

این درخت دارای میوه های بزرگی است که به شکل بیضی می باشند. قطر این میوه ها به 20 تا 25 سانتی متر و وزنشان هم تا  22 کیلوگرم می رسد. این درخت که از خانواده ی توت ها می باشد نوعی درخت گلدار است که میوه ی آن دارای پوستی نازک و بافتی پخته و نرم است.

روی پوست میوه ی این درخت، برجستگی هایی وجود دارد که میوه ی رسیده را با همین برجستگی ها مشخص می کنند. چرا که وقتی میوه ی این درخت رسید رنگ این برجستگی ها تغییر می کنند و به رنگ سبز مایل به قهوه ای و یا زرد ظاهر می شوند. رنگ گوشت این مویه کرم رنگ است و ظاهر آن به مانند سیب زمینی است. 

جالب است بدانید میوه ی درخت نان به عنوان میوه مصرف نمی شود بلکه برای بومیان، نوعی سبزیجات به شمار می رود و به عنوان سبزیجات مورد مصرف قرار می گیرد. اگر میوه ی این درخت به خوبی برسد رنگ آن کاملا تیره و به رنگ قهوه ای مایل به سبز تغییر پیدا می کند. همچنین بر روی پوست آن نیز لکه های ظاهر می شود که این لکه ها ناشی از ترشح شیره های داخل میوه به بیرون آن است. 

ویژگی های ظاهری درخت نان 

یکی از مهم ترین ویژگی های این درخت، ارتفاع ﺁن است که به 15 تا 20 متر هم می رسد. این درخت دارای برگ های سبز، پهن و بردیده شده ای است که این بریدگی ها برگ را به چندین قسمت تقسیم می کنند. طول برگ های درخت نان به 30 سانتی متر و میوه های آن درشت می باشند. حدود 70 درصد از میوه ی این درخت را نشاسته تشکیل می دهد. 

قبل از اینکه میوه ی این درخت برسد گوشت میوه هایش به رنگ سفید و آردی می باشند. نحوه ی خوردن میوه ی این درخت به این صورت است که یا مانند آن را درون تنور می اندازند و می خورند و یا آن را در آب می اندازند و می پزند. این درخت دارای میوه ی بسیار لذیذی است که بسیار سیرکننده می باشد.

از دیگر ویژگی های این درخت می توان به رشد سریع ﺁن اشاره کرد. این درخت دارای دو نوع است. نوعی از ﺁن به صورت وحشی است که این نوع دارای گوشت کمتر و دانه های بیشتر است اما نوع دیگر آن دارای میوه های بدون دانه یا کم دانه است که این نوع به طور گسترده ای در حال کشت است. این درخت یکی از درختان پربازده بشمار می رود چرا که در هر فصل بیش از 200 میوه تولید می کند.

انواع درخت نان

همان طور که اشاره نمودیم این درخت دارای انواع مختلفی است به گونه ای که فقط در جزیره ی مائویی هاوایی بیش از 100 نوع درخت نان وجود دارد. با اینکه این درخت از درختان بومی اقیانوس ﺁرام و جنوب شرقی آسیا است اما در جزایر کارائیب هم رشد می کند. 

نحوه پرورش درخت نان

درخت نان از درختان بومی مناطق گرمسیری با هوای گرم و مرطوب است بنابراین برای رشد و پرورش این گیاه باید شرایط همان مناطق را برایش فراهم کرد. مثلا رطوبت مورد نیاز برای رشد این درختان، 70 تا 80 درصد و دمای مناسب آن ها 30 تا 37 درجه ی سانتی گراد است.

همچنین این درختان به بارش های سالیانه حدود 2500 میلی لیتر نیاز دارند. تمام این ویژگی ها شرایط مناطق روی خط استوا می باشد که برای رشد این درختان در سایر مناطق باید فراهم شود.

این درختان عموما در مناطق کم ارتفاع استوایی رشد می کنند. لذا بهترین ارتفاع برای رشد این درختان، ارتفاع 650 متری است. البته این درختان تا ارتفاع هزار و پانصد متری هم رشد خوبی دارند. مهم ترین راه تکثیر این درختان به صورت وحشی و بومی از طریق جوانه هایی است که بر روی ریشه ی این درختان می رویند.

نکته ی قابل توجه در خصوص این درختان این است که آن ها از یک سیستم ریشه ای بسیار گسترده و وسیع برخوردار هستند پس اگر قصد کاشت و پرورش ﺁن ها را دارید باید مکانی را برای آن ها در نظر بگیرید که فضای کافی برای رشد ریشه ها را داشته باشد.

بعد از اینکه جوانه های این درختان را کاشتید حدود 5 تا 7 سال طول می کشد تا اولین میوه هایش به بار بنشیند. جالب است بدانید این درختان دو بار در سال میوه می دهند به همین دلیل بسیار پر بازده هستند. دوره ی اول میوه دهی این درختان در ماه های اردیبهشت و خرداد و دوره ی دوم در ماه های آبان و دی می باشد.

تکثیر درخت نان

تکثیر درخت نان به دو روش زایشی و رویشی امکانپذیر است. تکثیر زایشی همان استفاده از بذر این درختان است که اگر علاقه مند تکثیر به این روش هستید باید بدانید حدود 5 تا 10 سال طول می کشد که این بذرها تبدیل به یک درخت کامل شوند و میوه بدهند.

اما اگر تکثیر رویشی یا همان تکثیر از طریق پاجوش را انتخاب کرده اید این مدت زمان کاهش می یابد. مدت زمانی که طول می کشد این پاجوش تبدیل به یک درخت کامل شود نسبت به روش بذر، حدود 3 تا 5 سال کمتر می باشد.

در ادامه، نوع تکثیر هر کدام از این روش ها را تشریح می نماییم.

تکثیر رویشی یکی از روش های تکثیر درخت نان

تکثیر رویشی درخت نان، خود دارای انواع مختلفی است که عبارتند از:

• تکثیر از طریق جوانه های ریشه درخت نان Root Shoots: از ریشه های سطحی این درختان جوانه هایی رشد می کند که می توان از طریق آن ها به تکثیر این درخت پرداخت. برای این کار، زمانی که این ریشه ها به ارتفاع 30 سانتی متر رسید آن ها را از فاصله ی 10 تا 15 سانتی متری ریشه مادر جدا کنید و در خاکی که حاوی مواد آلی است قرار دارد.حتما این خاک باید مرطوب باشد. خاک حاوی این ریشه را در سایه قرار دهید تا خوب رشد کند. زمانی که این ریشه ها منتقل می شوند دارای 20 تا 30 سانتی متر ریشه ی مادر هستند.

• تکثیر از طریق قلمه زدن ریشه ها Root cuttings: یکی از راحت ترین روش های تکثیر این درخت، قلمه زدن از ریشه است. زمان انجام این کار بعد از اتمام فصل میوه دهی درخت است. وقتی که این فصل تمام شد و درخت در مرحله ی رویشی و تولید برگ های جدید است ریشه ها را جمع کنید. این دوره، همزمان با فصل شروع بارندگی ها است. در این دوره، ریشه ها بیشترین ذخیره ی کربوهیدرات را دارند. 

لازم به ذکر است بدانید قلمه های شما باید از ریشه های در حال رشد انتخاب شوند. قطر این قلمه ها 5/1 تا 6 سانتی متر و طولشان 12 تا 30 سانتی متر باید باشد. روش کاشت این قلمه ها هم به صورت افقی و هم مورب امکانپذیر است. در روش افقی، قلمه کاملا در زیر خاک می رود اما در روش مورب، چند سانتی متر از آن، روی خاک باقی می ماند. باید دقت کنید خاک این قلمه ها از مواد آلی بسیار بالایی برخوردار باشند. همچنین اگر قصد تکثیر در گلدان را دارید باید خاکشان از زهکشی مناسبی برخوردار باشد.

• تکثیر از طریق خوابانیدن هوایی Air layering: در این روش از ساقه های جوانی که در همان سال رشد کرده اند و گل و میوه داده اند استفاده می شود. این ساقه ها قطری حدود 5/2 سانتی متر دارند. ابتدا این ساقه ها را انتخاب کرده، دور تا دور آن، یعنی جایی که قرار است ریشه ها رشد کنند شیارهایی به طول 3 تا 5 سانتی متر می زنند.

سپس اطرافش را در محیطی که حاوی انواع مواد آلی همچون پیت ماوس و کمپوست است می پوشانند. برای اینکه این ساقه ها زودتر ریشه بزنند به اطراف ساقه ها هورمون های ریشه زایی اضافه می کنند. حدود 2 تا 6 ماه طول می کشد که این ساقه ها ریشه بزنند.

بعد از ریشه زدن آن ها را از تنه ی اصلی جدا می کنند و در خاکی که دارای مواد آلی زیادی است و یا گلدان هایی که زهکشی مناسبی دارند می کارند. حدود یک سال طول می کشد که ریشه های این قلمه ها گسترش یابد. درخت نانی که از این طریق رشد و تکثیر یابد بعد از 3 تا 4 سال شروع به میوه دادن می کند.

• تکثیر از طریق پیوند زدن Grafting: از دیگر روش های رایج تکثیر این درخت، پیوند زدن است. برای این کار، دو شاخه ای که قرار است به هم پیوند بخورند را به طول 5 تا 7 سانتی متر برش می زنند. سپس ان دو شاخه را به هم می بنند و متصل می کنند. این اتصال باید به گونه ای باشد که کامبیوم هر دو شاخه با هم در تماس باشد. بعد از اتصال و جوانه زنی، پیوند از تنه ی اصلی جدا می شود.

تکثیر زایشی: این روش یعنی استفاده از بذر درخت نان. برای این کار، میوه های رسیده را انتخاب و آن ها را خوب می شوند تا بذر از بافت نرم جدا شود. سپس بذرها را داخل خاک های با زهکشی مناسب که مرطوب هم هستند قرار می دهند. لازم به ذکر است بدانید قدرت زنده ماندن بذر درخت نان فقط چند هفته است همچنین این بذر در برابر سردی هوا و خشکی بسیار حساس است. 

اما اگر این بذرها را به درستی بکارید بعد از حدود 10 تا 14 روز جوانه می زنند. حدود یک سال طول می کشد که ریشه های ان وسیع شوند و به زمین اصلی منتقل شوند. 

چه آفت هایی درخت نان را تهدید می کند؟ 

در زمان نگهداری و پرورش این درختان باید بدانید که فوزاریوم (Fusarium sp) و پیتیوم (Pythium sp) دو آفت خطرناک و مهم این درخت هستند که با پوسیده کردن ریشه های آن سبب مرگ درخت می شوند. 

نحوه چیدن میوه درخت نان

میوه ی این درخت را باید با دست چید. به این صورت که از تنه ی اصلی درخت بالا رفت و سپس ساقه ی آن را از شاخه جدا کرد. فقط در حین چیدن باید مراقب باشید که ضربه ای به آن ها وارد نشود چرا که سریعا نرم می شوند. اگر قصد خوردن میوه ی این درخت را دارید باید میوه ای را انتخاب کنید که نرم و رنگ آن زرد متمایل به قهوه ای باشد. همچنین هیچ نوع کبودی در آن نباشد. 

اگر میوه های این درخت را در کیسه های پلاستیکی و در محیط خنک قرار دهید تا 10 روز ماندگاری دارند. روش مصرف آن ها به این صورت است که هم می توان آن ها را مانند کدو و سیب زمینی پوست کند و آبپز کرد و هم به صورت کبابی و سرخ شده، خورد. میوه ی این درخت سرشار از فیبر و پتاسیم و ویتامین c است. به همین دلیل از خواص فراوانی برخوردار است.