خیلی از موادی که به عنوان سرامیک، تفلون و گرانیت استفاده میشود، مواد اصلی نیست و سرطان‌زا هستند و حتی باعث کم‌خونی می‌شوند.
ظروف تفلون اگر غیر استاندارد باشد می تواند خطراتی برای سلامت انسان ایجاد کند و علاوه بر آن بازسازی این ظروف عوارض جدی و خطرناکی دارد که باید بدانید.
«سرویس قابلمه‌اش یکدست صورتی است؛ پنج قابلمه و دو ماهیتابه و چند ظرف کوچک‌تر. با ذوق می‌گوید می‌دانید همه این‌ها روی هم شد ۵۰۰ هزار تومان؟ مهمانان با چشم‌های گرد به سرویس قابلمه‌اش نگاه می‌کنند و می‌گویند چطور این همه ارزان؟ بعد که توضیح می‌دهد تازه متوجه می‌شوند که یک سرویس قدیمی را بازسازی کرده. به هر حال تازه ازدواج کرده و به خاطر این صرفه‌جویی خوشحال است. به قول خودش قابلمه‌های قدیمی مادرش را که تفلون و چدنش از بین رفته بود، دوباره احیا کرده و حالا یکدست سرویس آشپزخانه زیبا دارد: «قابلمه‌ای ۵۵ هزار تومان برایم آب خورد. پشت ظروف را هم جداگانه حساب می‌کنند و هر رنگی بخواهی می‌زنند.» همه هیجان‌زده شده‌اند. خلاصه هر کسی توی خانه‌اش ماهیتابه‌ای، قابلمه‌ای و ظرف و ظروفی دارد که نیاز به تعمیر داشته باشد.
شاید شما هم توی خانه‌تان یکی از همین ظرف و ظروف دارید؛ قابلمه‌ای که تهش می‌چسبد و ته‌دیگ به‌دردبخوری نمی‌دهد. شاید هم ماهیتابه آسیب دیده و وقتی می‌خواهید سیب‌زمینی سرخ کنید، دمار از روزگارتان درمی‌آورد. حتماً هم چشم‌تان به مغازه‌هایی افتاده که درشت نوشته‌اند، بازسازی تفلون. اگر همه این‌ها در ذهن‌تان جرقه ایجاد کرده که ظرف و ظروف‌تان را تعمیر کنید و نخواهید هم هزینه اضافه بدهید، این گزارش را بخوانید. مخصوصاً اگر مصرف‌گرا نیستید و دلتان می‌خواهد از وسایل کهنه به بهترین شکلی استفاده کنید و در عین حال به سلامت‌تان هم لطمه‌ای نخورد.
روی شیشه مغازه با حروف درشت این جملات به چشم می‌خورد: «ظروف تفلون شما را بازسازی می‌کنیم.» مرد سرش پایین است و روی یک قابلمه چکش‌کاری می‌کند: «خانم اگر قابلمه‌تان خیلی نازک است بگویم که کار خوب درنمی‌آید. قابلمه‌های محکم‌تر خوب می‌شوند. تازه بگویم که تعمیر حدود دو ماه طول می‌کشد.» زن هاج و واج به مرد تعمیرکار نگاه می‌کند: «دو ماه؟ مگر می‌خواهی دوباره بسازی؟» مرد دوباره بی‌حوصله جواب می‌دهد: «خودم که کوره ندارم کار‌ها را جمع می‌کنم، می‌فرستم یک جایی خارج از شهر. اگر این قدر عجله‌داری برو یکی نو بخر!»
مرد دیگری درباره مواد مورد استفاده برای تعمیر پرس‌وجو می‌کند و بعد رو به من می‌گوید: «می‌گویند تفلون می‌زنند، اما ما که نمی‌دانیم کارگاه‌شان کجاست؟ یک وقت ماده شیمیایی خطرناکی چیزی نزنند؟ هر چقدر هم به فروشنده می‌گویم کارگاه کجاست که خودم بروم و از نزدیک ببینم، از ترس این که خودم قابلمه‌ها را ببرم و ارزان‌تر دربیاید آدرس نمی‌دهد.» مرد فروشنده به من هم اطلاعات زیادی نمی‌دهد و فقط می‌گوید کارگاه خارج از شهر است و از سنگ گرانیت و تفلون برای بازسازی ظروف استفاده می‌کنند. کسی هم نباید قبل از دو ماه منتظر دریافت ظروفش باشد.
اما ببینید نظر کارشناسان در این باره چیست؟ محمدرضا محبوب‌فر، کارشناس حوزه سلامت و عضو انجمن علمی بهداشت محیط ایران، در این باره می‌گوید: «الان به خاطر گرانی گرایش به تعمیر وسایل دست دوم افزایش یافته و عده‌ای ترجیح می‌دهند یا وسایل دست دوم بخرند یا وسایل قدیمی‌شان را تعمیر و ترمیم کنند، اما بازسازی ظروف تفلون را توصیه نمی‌کنیم. البته باید بین تفلون و گرانیت تفاوت قائل شویم. هر دو این مواد برای ظروف آشپزخانه مورد استفاده قرار می‌گیرند. تفلون ماده‌ای است به نام پلی تترا فلوئورواتیلن، اما گرانیت با این ماده فرق می‌کند و بستگی به مشتری دارد که می‌خواهد ظروفش را چگونه بازسازی کند و بداند چه می‌خواهد. معمولاً فروشنده‌ای که این کار را انجام می‌دهد از شما می‌پرسد تفلون می‌خواهید یا گرانیت؟ اگر درخواست کنند برای این کار گرانیت استفاده شود و نه تفلون مشکلی ندارد، اما مسأله اصلی اینجاست که الان هیچ نظارتی روی واحد‌های صنفی این کار وجود ندارد و افرادی که کار بازسازی را انجام می‌دهند از هر دو ماده استفاده می‌کنند. آنها کل مواد از بین رفته را می‌تراشند تا به آبکاری تفلون یا گرانیت برسند. آن چه الان در بازسازی ظروف تفلون مردم را نگران می‌کند این است که نمی‌دانند دقیقاً چه ماده‌ای برای بازسازی استفاده میشود.»
او تأکید می‌کند: «مردم باید خطرات این کار را جدی بگیرند، چون معمولاً ماده‌ای که برای بازسازی ظروف استفاده میشود هم سرطان‌زاست و هم برای محیط زیست مضر است و باعث مرگ گیاهان و موجودات زنده میشود. خیلی از این واحد‌ها می‌گویند از وزارت بهداشت و درمان مجوز گرفته‌اند. در حالی که وزارت بهداشت اصلاً مجوزی برای بازسازی تفلون و گرانیت صادر نکرده. اگر کسی چنین ادعایی می‌کند، شهروندان بدانند این ادعا درست نیست و هیچ نظارتی بر این کار وجود ندارد و حتی خود شهروندان هم حین کار نظارتی ندارند؛ چرا که کارگاه‌ها خارج از شهر هستند.».
اما راهکار این عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران به مردم چیست؟ او می‌گوید: «اولاً ما به همه توصیه می‌کنیم، ظروف تفلون و گرانیتی که می‌خرند حتماً دارای مارک و برچسب کارخانه سازنده باشد. برخی از این کارخانه‌ها وقتی جنس را می‌فروشند یک تا دو سال گارانتی تعویض دارند. از طرفی هم اعلام می‌کنند اگر نیازی به بازسازی ظروف باشد، عاملان فروش کارخانه آن را تحویل می‌گیرند تا در کارخانه بازسازی کنند. این موضوع با این که در هر کوچه و خیابانی مغازه‌ای باشد و کار بازسازی انجام بدهد، متفاوت است. خیلی از موادی که به عنوان سرامیک، تفلون و گرانیت استفاده میشود، مواد اصلی نیست و سرطان‌زا هستند و حتی باعث کم‌خونی می‌شوند. ضمن این که می‌توانیم از وسایل خانه‌مان بهتر استفاده کنیم. مثلاً ظرف و ظروف را با اسفنج بشوییم یا مراقب باشیم ظروف از دستمان نیفتد تا آسیب نبیند. اگر بازسازی توسط کارخانه معتبر سازنده انجام شود، بلامانع است. الان بهترین ظروف بازار، همان ظروف گرانیتی‌اند که هم نچسبند و هم سلامت خوبی دارند و امکان آسیب به آنها هم کمتر است.»
حسن حسنی سفیدابی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی، هم در این باره می‌گوید: «قیمت‌ها سرسام آور است و در یک ماه و نیم اخیر آلومینیوم ۲۵ درصد گران شده. برای همین خیلی‌ها به بازسازی روی آورده‌اند. قبل از این مردم ظرف تفلون‌شان را می‌فروختند و به جایش ظرف نو می‌خریدند، اما الان خیلی‌ها به خاطر گرانی بازسازی می‌کنند. چدن و تفلون یک گردش کاری ثابت دارد؛ پروسه‌ای که باعث میشود تفلون به ظرف بچسبد. بعد هم ظروف دو - سه بار حرارت می‌بیند. آخرین باری که تفلون حرارت می‌خورد ۴۲۵ درجه است و ۱۷ دقیقه در کوره‌های ریلی می‌ماند. اگر در پروسه بازسازی هم ظروف را با ۴۰۰ درجه حرارت بسوزانند و تفلون قدیمی از بین برود بعد همان پروسه‌ای که گفتم انجام شود با درست‌کردن تفلون اصلی فرقی ندارد. البته در این پروسه هم اگر آلومینیوم نازک باشد ممکن است شکل ظرف خراب شود. برخی کارخانه‌ها هم می‌گویند این کار سرطان‌زاست؛ هر چند اطلاع دارم تا حالا آزمایش خاصی روی بازسازی انجام نشده، اما در کل پیشنهاد من به مردم این است که آلومینیوم قابلمه‌های قدیمی‌شان را بفروشند و ظرف نو بخرند. همه جا هم آلومینیوم با قیمت مناسب خریداری میشود.»
او تأکید می‌کند هیچکدام از مغازه‌های بازسازی ظروف، تحت نظر اتحادیه نیستند و هیچ کارخانه معروفی هم بازسازی نمی‌کند، اما تعدادی کارخانه و کارگاه که کوره دارند این روز‌ها به این کار روی آورده‌اند. اغلب این کارگاه‌های کوچک خارج از شهرند.
این روز‌ها خیلی چیز‌ها دست‌به‌دست هم داده تا بخواهیم از وسایل قدیمی کماکان استفاده کنیم. از گرانی بگیرید تا آگاهی بیشتر نسبت به مقابله با مصرف‌گرایی و همین طور حفاظت از محیط زیست و ...، اما اگر می‌خواهید ظرف و ظروف کهنه خود را تعمیر کنید، بهتر است با پرس‌وجوی دقیق این کار را انجام دهید تا بعد پشیمان نشوید.»
اگر می خواهید ظروف تفلون خطری برای سلامتی تان نداشته باشد ، باید ...:
- ظروف تفلون استاندارد و مرغوب را که مراحل مختلف آزمایش های کنترل کیفیت و استاندارد را گذرانده اند را بخرید.
- زمان استفاده از ظروف تفلون دقت کنید تا این ظروف خراش بر ندارند و آنها را با مواد شوینده قوی و اسکاج های زبر نشویید زیرا این خراش ها و آسیب ها سبب می شود مواد شیمیایی وارد غذا شوند.
- هنگام آشپزی با ظروف تفلون، حرارت باید ملایم باشد.
- قبل از استفاده از ظروف تفلون ، آن را با آب داغ و مایع ظرفشویی بشویید و با روغن مایع آغشته کنید.
- برای تهیه غذاهای مایع که نیازی به خاصیت نچسب بودن این ظروف ندارید مانند سوپ و جوشاندن شیر از ظروف تفلون استفاده نکنید.
- غذای بچه ها را در تفلون تهیه نکنید .
- برای شست و شوی این ظروف از ابر و مایع ظرفشویی استفاده کنید.
- از ظروف تفلونی که دچارخراش و آسیب شده اند به هیچ وجه استفاده نکنید.
- هنگام تهیه غذا در این ظروف تهویه خوبی برقرار کنید وهود را از ابتدای آشپزی روشن کنید.
- از حرارت دادن ظرف خالی پرهیز کنید.
- برای اینکه ماده پوشاننده سطح ظرف ناپایدار نشود ، ظروف تفلون داغ را بلافاصله بعد از استفاده در آب سرد فرو نبرید.
- موقع پخت وپز از قاشق های چوبی استفاده کرده و هرگز اجسام تیز و برنده را به کار نبرید.
امتیاز شما به این مطلب چنده؟