نحوه پرورش و کاشت درخت زیتون

درخت زیتون:

زیتون که نام علمی آن اولئا اوروپا می‌باشد از خانواده اولئاسه است. زیتون شامل تقریباً ۲۰ گونه درختان کوچک از خانواده زیتونیان بوده است. از نظر ظاهر درختان زیتون تفاوت زیادی با یکدیگر دارند و از درختچه تا درخت بلندترین بین آنها مشاهده می‌شود. زیتون تقریبا از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح مورد استفاده قرار می‌ گرفته است. درخت زیتون در نواحی گرم و نیمه گرم رشد می کنند و اصل درخت زیتون را سوریه و جنوب ترکیه می‌دانند و از این نقاط به سایر نواحی برده شده است.

مشخصات ظاهری درخت زیتون: 

شکل تنه درخت زیتون خیلی نامنظم است یعنی تنه درخت صاف و عمودی رشد نمی‌کند و اغلب برجستگیها و غده‌هایی روی تنه و شاخه‌های آن مشاهده می‌شود. درخت زیتون چوب سخت، با مقاومت به رنگ زرد توام با خطوطی به رنگ قهوه ای دارد و چون جلا پذیر است از آن در تهیه اشیا چوبی ظریف استفاده به عمل می آید.

برگ درخت زیتون باریک و سبز تیره و ضخیم بوده و روی برگ درخت زیتون صاف است ولی قسمت زیرین برگ کرک هایی وجود دارد که نقش کرکها در برگ ها جلوگیری از تبخیر آب در موقع گرما و خشکی هوا می‌باشد. گل زیتون دارای چهار گلبرگ و دو پرچم است و گل آذین آن خوشه‌ای است. تعداد گل در هر خوشه و بنابراین در تمام درخت خیلی زیاد است.

برگ درخت زیتون

آب و هوای مناسب برای درخت زیتون:

زیتون در مناطقی بهترین عملکرد در کیفیت را خواهد داشت که دارای زمستانهای معتدل و تابستانهایی گرم و خشک و طولانی باشند. زیتون درختی نیمه گرمیسری و بنابراین به یخ بندانهای شدید حساس است اما این حساسیت در دوره های مختلف رشد گیاه فرق می‌کند.

درخت زیتون در دمای 10 تا 12 درجه سانتی گراد بیدار شده و در 15 درجه سانتی گراد اندام های رویشی گیاه بخوبی رشد می کند اما شکوفه های گیاه در دماهای 68 تا 20 درجه ظاهر می شود و بهترین دمای گرده افشانی و تلفیح 20 تا 32 درجه خواهد بود بهترین دمای متوسط سالیانه برای رشد مناسب زیتون 16 تا 20 درجه می باشد. 

بادهای ملایم یا نسیم برای زیتون مفید است زیرا در زیتون گرده افشانی باد انجام می شود علاوه بر این جریانهای ملایم باد خطر یخبندانهای زمستانه و خطر سوزش تابستانه را کاهش خواهد داد. درخت زیتون به رطوبت زیاد محیط حساسیت دارد.

خاک مناسب برای درخت زیتون: 

زیتون‌ها در خاک‌هایی قابل کشت اند که pH آن‌ها بین ۲/۸-۵/۶ می‌باشد. زیتون نسبت به خاک‌هایی با زهکشی بسیار ضعیف حساس است و این حساسیت زمانی اتفاق می‌افتد که در خاک حالت آبگرفتگی وجود داشته باشد؛ بنابراین در خاک‌های سنگین سیستم زهکشی آب یک نیاز اولیه برای کاشت زیتون می‌باشد. در اراضی عمیق و حاصلخیز رشد رویشی زیاد شده و تولید محصول کاهش می‌یابد. کاشت زیتون در خاک‌های سنگلاخی کم عمق منجر به تولید محصول کمی می‌شود.

میوه درخت زیتون

آبیاری درخت زیتون:

زیتون را گیاهی كم توقع و مقاوم به خشكی می شناسند اما محصول مطمئن و اقتصادی در صورتی حاصل می شود كه برای هر هكتار زیتون بطور خالص حدود 4000 متر مكعب آب تأمین شود این میزان در مناطقی كه میزان تبخیر و تعرق زیاد است به 5500 تا 6000 متر مكعب می رسد. كاشت دیم زیتون نیز در مناطقی كه بین 400 تا 600 میلی متر بارندگی سالیانه با پراكنش مناسب داشته باشد عملی خواهد بود.

آفات درخت زیتون:

از جمله آفات مهم زیتون كه در ایران شناسایی شده است میتوان شپشک سیاه زیتون، پروانه برگخوار (جوانه خوار) زیتون، پروانه چوبخوار زیتون، كنه گالی زیتون و مگس میوه زیتون اشاره کرد. از بیماریهای مهم زیتون میتوان پژمردگی ورتیسیلیومی زیتون، بیماری لكه طاووسی زیتون و بیماریهای پوسیدگی قلمه های ریشه دار و نهال جوان زیتون نام برد.

کوددهی درخت زیتون:

کودهای ازته تاثیر زیادی بر درشتی میوه و مقدار محصول زیتون دارند، بهمین دلیل بایستی سالیانه مقداری کود دامی و شیمیایی ازته به درخت داد.

روش تکثیر درخت زیتون

برداشت محصول درخت زیتون:

طرز برداشت محصول زیتون براساس اینکه میوه جمع آوری شده برای تهیه کنسرو یا برای تهیه روغن باشد تفاوت می کند.زیتون کنسروی باید حتماً دانه دانه از درخت چیده شود، اما در زیتون روغنی این روش برداشت مقرون به صرفه نبوده و با دست کشیدن روی شاخه و یا ضربه زدن به شاخه ها با یک چوب بلند میوه ها را از درخت جدا می کنند.این طرز برداشت نیز هر چند ارزان تمام می شود ولی به علت شکسته شاخه های جوان به محصول سال بعد از نظر کمی ضربه می زند.

کاشت نهال زیتون:

کاشت نهال زیتون از آبان تا فروردین ماه در استان امکان پذیر می باشد در مناطقی که زمستان معتدل دارند بهتر است زودتر اقدام به درخت کاری شود و در نقاط سردتر بایستی پس از برطرف شدن سرما اقدام به کاشت نمود.

کاشت هسته زیتون در خانه:

کاشت درخت زیتون از طریق کاشت هسته آن انجام می شود، اگر برای کاشت آن در منزل اقدام می کنید باید حداقل یک بالکن و یا یک فضای پر نور و آفتاب گیر داشته باشید، و علاوه بر این باید به شرایط آب و هوای منطقه ای که در آن زندگی می کنید هم توجه کنید سپس با توجه به آن اقدام به کاشت و پرورش زیتون نمایید.

نکته ای که بسیار مهم است و باید به آن توجه کنید این است حتما هسته ای که قصد کاشت آن را دارید باید کاملا رسیده و سالم باشد و همین طور باید در همان زمان از درخت کنده شود زیرا باید هسته زیتون فعال باشد تا بتواند جوانه بزند و رشد کند.

حتما باید کامل تمام گوشت زیتون را از هسته جدا کنید. بعد هسته زیتون که یک سر آن تیز است و سر دیگر آن گرد است، شما باید در این مرحله سر گرد هسته را با استفاده از یک چاقوی تیز برش دهید طوری که یک شکاف کوچک ایجاد شود، این کار باید بر روی تمام هسته ها انجام شود، بعد از اتمام کار باید دوباره تمام هسته ها را به مدت ۲۴ ساعت در آب بخیسانید.

بعد داخل گلدان خاک کمپوست و یک بخش ماسه درشت بریزید خاک را کمی با آب پاش مرطوب کنید و بعد هسته را تا 3 - 5 سانت داخل خاک فرو کنید. بعد روی آن را کیسه پلاستیکی بکشید و گلدان را به جایی با دمای مناسب که در بالا اشاره شد ببرید. جوانه زنی هسته زیتون تقریبا حدود ۱ ماه طول خواهد کشید. 

دائم به گلدان سرکشی کنید اگر نیم سانت از خاک خشک شده بود میتوانید مجددا آبیاری کنید. وقتی که متوجه جوانه زدن زیتون شدید پلاستیک را از روی گلدان بردارید و دقت داشته باشید جایی که گلدان نگهداری میشود باید گرم باشد. 

زمانی که جوانه به اندازه ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر شد می توانید در فصل بهار آن را در باغچه منزل خود بکارید، هنگام بیرون بردن گیاه توجه داشته باشید نهال زیتون به سرما کاملا حساس است و نمی تواند در مقابل سرما مقاومت کند از این رو باید شرایط آب و هوایی خود را بسنجید.

کاشت درخت زیتون داخل گلدان

روش تکثیر درخت زیتون:

خوابانیدن شاخه، پیوند زدن و قلمه زدن از جمله راه‌های تکثیر زیتون هستند. پیوند زدن زیتون مستلزم وجود نهال‌های بذری به عنوان پایه هستند، به این دلیل نوک هسته‌های زیتون را می‌شکنند تا آب و اکسیژن وارد بذر شود. هسته‌ها پایان خرداد ماه (در هوای آزاد) کاشته می‌شوند. بذرها در شرایط گلخانه جوانه می‌زنند و در سال بعد در فصل بهار به خزانه منتقل می‌شوند.

روش مرسوم تری که برای ازدیاد زیتون استفاده می‌شود قلمه است. برای قلمه زدن، قلمه‌هایی با اندازه (قطر) ۲-۳ سانتیمتر و طول ۳۰-۳۵ سانتیمتر از شاخه‌های زیتون تهیه می‌کنند و در محل اصلی به طور مستقیم می‌کارند.

نکات مهم در کاشت و پرورش درخت زیتون:

-در هنگام کاشت نهال زیتون در باغچه سعی کنید طوری نهال را بکارید تا بالاتر از سطح زمین قرار بگیرد.

-آبیاری درخت زیتون باید به گونه ای باشد که هر زمان سطح آن خشک شد باید آبیاری صورت بگیرد، آبیاری زیاد هر گیاهی را دچار پوسیدگی می کند پس مراقب آبیاری که می کنید باشید.

-از آنجایی که نهال زیتون رشد بسیار کندی دارد نیازی به انجام عملیات هرس نیست.

-بهترین خاک برای کاشت درخت زیتون خاکی است که ph آن بین ۲٫۸ تا ۵٫۶ باشد.

-بعد از کاشت نهال زیتون زمانی به اندازه ۳ تا ۱۲ سال طول خواهد کشید تا به مرحله میوه دهی برسد.